Vergi Hukuku Terimleri Sözlüğü

Beyanname: Vergi borçlarının miktarını hesaplamak için mükellef veya vergi sorumluları tarafından vergi kanunlarında belirtilen dönemlerde vergi dairelerine verilen yazılı bildirimdir.

Bilânço: Bir işletmenin belirli andaki varlıklarını ve yükümlülüklerini gösteren finansal tablo.

Dar Mükellef Gerçek Kişi: Türkiye’de yerleşmiş sayılmayan gerçek kişilerdir. Sadece Türkiye’de elde ettikleri kazanç ve iratlar üzerinden vergilendirilirler.

Defaten: Peşin, tek seferde.

Değer Artışı Kazancı: Gelir Vergisi Kanunu'nun Mükerrer 80 inci maddesinde yazılı mal ve hakların elden çıkarılmasından doğan kazançlardır.

Değerleme: Vergi matrahlarının hesaplanmasıyla ilgili iktisadi kıymetlerin takdir ve tespitidir.

Diğer Kazanç ve İratlar: Gelir Vergisi Kanununda yer alan yedi gelir unsurundan biri olan Diğer Kazanç ve İratlar, değer artış kazançları ve arızi kazançlardan oluşmakta olup, Gelir Vergisi Kanunu mükerrer 80 inci ve 82 nci maddelerinde belirtilen kazançları kapsamaktadır.

Geçici Vergi: Gerçek usulde vergilendirilen ticari kazanç mükellefleri ile serbest meslek erbabı ve kurumlar vergisi mükelleflerinin cari vergilendirme döneminin gelir ve kurumlar vergisine mahsuben, ilk dokuz ayı için belirlenen üçer aylık kazançları üzerinden hesaplanarak ödenen bir peşin vergi uygulamasıdır.

GİB BS: Gelir İdaresi Başkanlığı Bilgi Sistemidir. Uygulama marketlerinden mobil cihazlarına indirilen GİB Mobil Uygulaması ile e-Fatura, e-Arşiv Fatura, e-İrsaliye, e-Serbest Meslek Makbuzu, e-Müstahsil Makbuzu ve benzeri diğer e-Belge uygulamalarına ait temel fonksiyonların, internet üzerinden genel kullanımını sağlamak amacıyla GİB Portalı (GİB e-Belge Portalı) bulunmaktadır.

Hasılat: Satılan mal ve hizmetler karşılığında elde edilen gelirlerdir.

Hasılat Defteri: Yabancı nakliyat kurumları veya bunları Türkiye’de temsil eden şube veya acentaların tutmak zorunda olduğu defterdir.

İkmalen Tarhiyat: Her ne şekilde olursa olsun bir vergi tarh (hesaplandıktan) edildikten sonra, bu vergi ile ilgili olarak ortaya çıkan ve idare tarafından defter, kayıt ve belgelere veya kanuni ölçülere dayanılarak belirlenen bir matrah veya matrah farkı üzerinden alınacak verginin tarh edilmesidir (hesaplanmasıdır).

İndirilecek KDV: Mükelleflerin faaliyetlerine ilişkin olarak yaptıkları alımlara yönelik ödedikleri katma değer vergisidir.

İşleme Dayalı Net Kâr Marjı Yöntemi (Transactional Net Margin Method): Mükellefin kontrol altındaki bir işlemden; maliyetler, satışlar veya varlıklar gibi ilgili ve uygun bir temele dayanarak tespit ettiği net kâr marjının incelenmesi esasına dayanan yöntemdir.

Kâr Payı: Bir şirketin bir yıllık faaliyet dönemi sonucunda elde ettiği, net dönem karı üzerinden dağıttıkları ve ortakların şirkette sermayelerinin bulunması karşılığında elde ettikleri getiridir.

Kara Para Aklama: Yasa dışı yöntemlerle elde edilen gelirin yasal olmayan kaynağının gizlenmesi, meşru gösterilmesi amacıyla başvurulan işlem ve eylemlerdir.

Katma Değer Vergisi Oranı: Katma değer vergisine tabi işlemler için 3065 sayılı Kanununun 28 inci maddesi uyarınca Cumhurbaşkanı tarafından belirlenen orandır.

KDV Tevkifatı: Vergi alacağının emniyet altına alınması amacıyla, işlem bedeli üzerinden hesaplanan KDV’nin tamamının ya da belirli bir kısmının vergi sorumlusundan aranmasıdır.

Kooperatif: Tüzel kişiliği haiz olmak üzere ortaklarının belirli ekonomik menfaatlerini ve özellikle meslek veya geçimlerine ait ihtiyaçlarını işgücü ve parasal katkılarıyla karşılıklı yardım, dayanışma ve kefalet suretiyle sağlayıp korumak amacıyla gerçek ve tüzel kişiler tarafından kurulan değişir ortaklı ve değişir sermayeli ortaklıklara kooperatif denir.

Matrah: Bir kazancın vergi miktarını belirlemede temel olarak alınan, kazançtan giderler çıktıktan sonra geri kalan kısımdır.

Mukteza/Özelge: Mükelleflerin ve vergi sorumlularının vergi durumları ve vergi uygulaması bakımından, kendilerince açık olmayan ve tereddüt ettikleri konular hakkında yazılı olarak açıklama talebinde bulunmaları üzerine yetkili makamlarca kendilerine verilen yazılı görüştür.

Nisbi Vergi: Vergilendirme orana dayalı olarak yapılan vergilendirme biçimidir. Bu vergi türünde çeşitlerine ve niteliklerine göre kâğıtlarda yazılı belli para, maktu vergideki kâğıtların mahiyeti kadar esastır.

Özel Tüketim Vergisi (ÖTV): Özel Tüketim Vergisi, sadece belirli mal gruplarının vergilendirildiği, tek aşamalı, az sayıda mükellefi olan, yönetimi kolay bir özel harcama vergisidir. 4760 sayılı ÖTV Kanunu uyarınca, Ülkemizde 1 Ağustos 2002 tarihinden itibaren uygulamaya başlanmıştır.

Resim: Belirli bir işin veya hizmetin yapılması konusunda, Devletin veya yetkili organlarının verdiği izin karşılığında ödenen paralardır.

Sirküler: Vergi durumları ve vergi uygulaması bakımından açık olmayan ve tereddüt edilen konular hakkında aynı durumda olan tüm mükellef ve vergi sorumluları için uygulamaya yön vermek ve açıklık getirmek üzere Gelir İdaresi Başkanlığınca yayımlanan görüştür.

Stopaj: Ön kesinti.

Taalluk: İlgili olma, bağlı bulunma.

Tahakkuk: Verginin tahakkuku, tarh ve tebliğ edilen bir verginin ödenmesi gereken bir safhaya gelmesidir.

Tahsil: Verginin tahsili, kanuna uygun surette ödenmesidir

Tarh: Vergi alacağının, kanunlarında gösterilen matrah ve oranlar üzerinden vergi dairesince hesaplanarak, bu alacağı miktar olarak tespit eden idari işlemdir.

Tekerrür: Vergi ziyaına sebebiyet vermekten veya usulsüzlükten dolayı ceza kesilen ve cezası kesinleşenlere, vergi ziyaı cezasında cezanın kesinleştiği tarihi izleyen günden itibaren beşinci yılın isabet ettiği takvim yılının sonuna kadar, usulsüzlükte cezanın kesinleştiği tarihi izleyen günden itibaren ikinci yılın isabet ettiği takvim yılının sonuna kadar tekrar ceza kesilmesi durumunda, cezanın artırımlı olarak uygulanmasıdır.

Tevkifat: Devletin vergi alacağını güvence altına alması amacıyla getirilen gelir vergisi ve kurumlar vergisi ile ilgili bir vergi toplama yoludur. Bu vergilerin mükelleflerine ödemede bulunan kişi ve kuruluşlar, yaptıkları ödemenin bir kısmını karşı tarafın vergisi olarak keserler ve bunun vergi dairesine ödenmesinden sorumlu tutulurlar. Vergi alacağının güvence altına alması amacıyla vergi sorumluları tarafından kaynakta yapılan vergi kesintisidir.

Vergi Levhası: Gelir Vergisi mükellefleri ile sermaye şirketlerinin her yıl Mayıs ayının son gününe kadar vergi tarhına esas olan kazanç tutarları ile bunlara isabet eden vergi miktarlarını gösteren levhadır.

Vergi Levhası: Gelir Vergisi mükellefleri ile sermaye şirketlerinin her yıl Mayıs ayının son gününe kadar vergi tarhına esas olan kazanç tutarları ile bunlara isabet eden vergi miktarlarını gösteren levhadır.

Vergi Mükellefi: Mükellef, vergi kanunlarına göre kendisine vergi borcu terettüp eden gerçek veya tüzel kişidir.

Vergi Sorumlusu: Verginin ödenmesi bakımından alacaklı vergi idaresine karşı muhatap olan gerçek veya tüzel kişidir.

Vergi Yoklaması: Mükellefleri ve mükellefiyetle ilgili maddî olayları, kayıtları ve mevzuları araştırmak ve tespit etme amacıyla yapılan bir vergi denetim aracıdır.

Vergi Yükü: Ödenen vergilerin gelire oranı demektir.

Vergi Ziyaı: Mükellefin veya sorumlunun vergilendirme ile ilgili ödevlerini zamanında yerine getirmemesi veya eksik yerine getirmesi yüzünden verginin zamanında tahakkuk ettirilmemesi veya eksik tahakkuk ettirilmesidir.